Emanuel Moszyński (1843–1863)

Podziel się w social media!

Zobacz wspomnienia

Przeczytanie tego artykułu zajmie 2 min.
Autor: Walery Bubień

Emanuel Moszyński urodził się w Krakowie, jego rodzicami byli hrabia Piotr oraz Anna z Malinowskich. Miał czworo rodzeństwa. Za działalność w Towarzystwie Patriotycznym Piotr Moszyński najpierw był więziony w twierdzy pietropawłowskiej, a następnie zesłany na dziesięć lat na Syberię. W maju 1840 roku zwolniono go z wygnania, przywrócono mu także szlachectwo.

W 1855 roku Emanuel rozpoczął naukę w Gimnazjum św. Anny w Krakowie. Pobierał również lekcje szermierki i gimnastyki w zakładzie Michała Starzewskiego. W 1858 roku, gdy miał 15 lat, ofiarował ojcu napisane przez siebie dwa szkice: Co to jest szlachectwo polskieStrzecha szlachecka. Niejasne są przyczyny jego wydalenia z gimnazjum. Musiał jednak zdać maturę, ponieważ w 1862 roku rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Piotr Moszyński wychowywał dzieci w duchu patriotycznym, ale zakazał synom udziału w ruchach spiskowych. Emanuel przystąpił jednak do organizacji powstańczej kierowanej przez Alfreda Szczepańskiego. Być może wpływ na decyzję o udziale w powstaniu wywarli jego przyjaciele, m. in. Jan Tomkowicz. W pierwszych tygodnia zrywu dołączyła do niego pochodząca z Krakowa młodzież szkolna, akademicka i rzemieślnicza.

7 lutego 1963 roku Emanuel przybył do znajdującego się w Ojcowie obozu powstańczego płk .Apolinarego Kurowskiego, liczącego ok. 2 tys. osób. Maria Moszyńska, siostra Emanuela, własnoręcznie wyhaftowała czarną chorągiew z wizerunkiem Matki Boskiej i wierszem Wincentego Pola, używaną później przez oddział żuawów śmierci, do którego wstąpił Emanuel. Już 9 lutego otrzymał nominację na podporucznika w sztabie i został adiutantem François Rochebrune’a, organizatora i dowódcy żuawów. Kilka dni później Emanuel wraz ze swoim dowódcą przybył do Krakowa, żeby zakupić żywność i buty. Wówczas po raz ostatni, jak się okazało, spotkał się z ojcem, który, obawiając się, że powstańcy mogą zostać aresztowani przez policję austriacką, sam się zajął niezbędnymi zakupami.

16 lutego 1863 roku liczący 1500 osób oddział dowodzony przez Apolinarego Kurowskiego wyruszył w stronę Miechowa. Rankiem 17 lutego powstańcy podzieleni na dwie grupy zaatakowali miasteczko. Oddział Rochebrune’a, w którym walczył Emanuel, uderzył od strony drogi krakowskiej. Bitwa zakończyła się klęską powstańców. Poległo ich co najmniej 130, m.in. Emanuel Moszyński i jego przyjaciel Jan Tomkowicz. Oddział Apolinarego Kurowskiego przestał istnieć. Moszyński został pochowany w zbiorowej mogile. Mimo starań ojca, ciała Emanuela nie udało się zidentyfikować i przewieźć do Krakowa.

Zobacz także

Kiedy w roku w 1831 roku do Wielkopolski przyjechał Adam Mickiewicz (...) gościli go także Taczanowscy w Choryni. Edmund miał wtedy zaledwie dziewięć lat, ale zapamiętał nastrój panujący wówczas w domu i rozmowy dorosłych o trwającym za granicą powstaniu. Prawdopodobnie te przeżycia spowodowały, że zapragnął walczyć o wolność Polski.
Na grafice stojący, wyprostowany mężczyzna z wąsami, patrzy dumnie przed siebie, trzyma jedną dłoń na rękojeści szabli. Ubrany w pelerynę obszytą futrem i strój szlachecki.
„Z usposobienia miękki i łagodny, był to człowiek dobry, kraj kochał gorąco i gotów był zawsze życie swoje oddać za Polskę – pisał o Langiewiczu Agaton Giller. – Przyjęcie dyktatury i jej upadek stały się powodem, że go niesłusznie oczerniono. Langiewicz nie był ambitny ani zazdrosny, był wielce skromnym i jeżeli przyjął dyktaturę to dlatego, że do przyjęcia nakłaniali go ludzie [...] znani z patriotyzmu [...]”.
„Albo się bić i w krwi nieprzyjacielskiej brodzić, albo złożyć broń i nadal cierpliwie jarzmo dźwigać. Innej alternatywy znać nie chciałem i rzeczywiście też nie znam” – pisał Edmund Callier,