Antoni Ryszard (1841–1894)

Podziel się w social media!

Zobacz wspomnienia

Przeczytanie tego artykułu zajmie 2 min.
Autor: Walery Bubień

Antoni Ryszard urodził się w mieszczańskiej rodzinie Jana i Antoniny z Szydoczyńskich w Szczebrzeszynie koło Zamościa. Ukończył gimnazjum w Radomiu. W czasie Powstania Styczniowego zaciągnął się do III batalionu strzelców w oddziale Mariana Langiewicza. Dosłużył się stopnia porucznika.

Walczył m.in. pod Wąchockiem, Małogoszczem, Pieskową Skałą, Chrobrzem. Został ranny w bitwie pod Grochowiskami (18 marca 1863 roku) – służył wówczas w oddziale żuawów śmierci dowodzonym przez François Rochebruneʼa. Następnie schronił się w Galicji.

Po wyleczeniu ran w szpitalu w Tarnowie wyjechał do Krakowa. Jako były powstaniec i poddany rosyjski musiał się ukrywać przez aresztowaniem. Dlatego posługiwał się wówczas nazwiskiem poległego w powstaniu kolegi, Stanisława Zaczyńskiego. W latach 1866–1887 prowadził sklep z towarami kolonialnymi. W 1879 roku otrzymał obywatelstwo austriackie, dzięki czemu powrócił do własnego nazwiska. W 1888 roku zajął się pisarstwem, później zaś został kontrolerem banku pobożnego przy Arcybractwie Miłosierdzia. Udzielał się społecznie: brał udział w  ałożeniu Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania Polskiego 1863 i 1864 roku, przez wiele lat pełnił funkcję sekretarza w Towarzystwie Wzajemnej Pomocy Rękodzielników i Przemysłowców Krakowskich.

Jego pasją była numizmatyka. Zbierał monety z okresu panowania Piastów i Jagiellonów (miał ich ponad 1600), a także medale o treści religijnej (ok. 800). W domowej bibliotece zgromadził 998 prac na temat dziejów mennictwa. Współtworzył Towarzystwo Numizmatyczne w Krakowie, później został jego bibliotekarzem i kustoszem zbiorów. Równocześnie prowadził działalność badawczą dotyczącą dziejów numizmatyki na ziemiach polskich.

Ryszard był autorem niewydanego sześciotomowego Albumu numizmatyków polskich oraz krótkiego przeglądu ich prac i zbiorów numizmatycznych, napisał do niego biogramy ponad tysiąca osób. W 1882 roku wydał w Krakowie pierwszą Bibliografię numizmatyczną polską. Spis dzieł, pism i artykułów o monetach, medalach i rzeczach menniczych polskich traktujących. Pisał recenzje w „Kwartalniku Historycznym” i „Wiadomościach Numizmatyczno-Archeologicznych”, opracował również hasła do Wielkiej Encyklopedii Ilustrowanej. W latach 1889–1892 opublikował zbiór źródeł na temat mennictwa polskiego.

Z małżeństwa z Józefą (nieznanego nazwiska) miał syna Stanisława i córkę Cecylię. Po śmierci został pochowany na cmentarzu Rakowickim, w kościele Pijarów zaś umieszczono poświęcone mu epitafium. Zgromadzone przez niego zbiory uległy rozproszeniu i przez pewien czas znajdowały się w rękach prywatnych. Księgozbiór ostatecznie został przekazany do Muzeum Czapskich w Krakowie, a część rękopisów i korespondencji w 1953 roku zakupiła Biblioteka Ossolińskich.

Zobacz także

Kiedy w roku w 1831 roku do Wielkopolski przyjechał Adam Mickiewicz (...) gościli go także Taczanowscy w Choryni. Edmund miał wtedy zaledwie dziewięć lat, ale zapamiętał nastrój panujący wówczas w domu i rozmowy dorosłych o trwającym za granicą powstaniu. Prawdopodobnie te przeżycia spowodowały, że zapragnął walczyć o wolność Polski.
Na grafice stojący, wyprostowany mężczyzna z wąsami, patrzy dumnie przed siebie, trzyma jedną dłoń na rękojeści szabli. Ubrany w pelerynę obszytą futrem i strój szlachecki.
„Z usposobienia miękki i łagodny, był to człowiek dobry, kraj kochał gorąco i gotów był zawsze życie swoje oddać za Polskę – pisał o Langiewiczu Agaton Giller. – Przyjęcie dyktatury i jej upadek stały się powodem, że go niesłusznie oczerniono. Langiewicz nie był ambitny ani zazdrosny, był wielce skromnym i jeżeli przyjął dyktaturę to dlatego, że do przyjęcia nakłaniali go ludzie [...] znani z patriotyzmu [...]”.
„Albo się bić i w krwi nieprzyjacielskiej brodzić, albo złożyć broń i nadal cierpliwie jarzmo dźwigać. Innej alternatywy znać nie chciałem i rzeczywiście też nie znam” – pisał Edmund Callier,