„Bez Czerwonego Krzyża największe humanitarne osiągnięcie XIX w. nigdy nie zostało by podjęte” – napisał komitet noblowski, przyznając pierwszą w historii pokojową nagrodę. Otrzymał ją Henry Dunant. Szwajcarski biznesmen i filantrop był inicjatorem założenia organizacji, której celem była opieka nad rannymi podczas bitew. Wstrząsnął nim widok kilkudziesięciu tysięcy rannych pozostawionych na pobojowisku po bitwie pod Solferino między Austrią a koalicją włosko-francuską w czerwcu 1859 roku. Przy udziale miejscowej ludności podjął wówczas spontaniczną akcję pomocy rannym – niezależnie od narodowości. „Wszyscy jesteśmy braćmi” – miał mówić. Po powrocie do Szwajcarii napisał książkę „Wspomnienie Solferino”, w której nie tylko opisał to, co widział, lecz także zaproponował utworzenie specjalnej służby medycznej, mającej nieść pomoc rannym. Chciał, by powstały narodowe stowarzyszenia pomocy oraz proponował, by ranni oraz opiekunowie byli uznawani za osoby neutralne na polu walki. Jego inicjatywę poparli mieszkańcy Genewy. To właśnie oni w lutym 1863 roku stworzyli tzw. Komitet Pięciu, który doprowadził do zwołania międzynarodowej konferencji. Wzięło w niej udział 14 oficjalnych delegacji krajów europejskich oraz liczni obserwatorzy. Większość propozycji Dunanta została przyjęta. Zdecydowano m.in. o utworzeniu narodowych komitetów pomocy rannym i ochronie personelu medycznego podczas działań wojennych. Przyjęto też wspólny znak – odwrotność szwajcarskiej flagi – czerwony krzyż na białym tle. Dzień przyjęcia rezolucji jest uznawany za utworzenie Czerwonego Krzyża. Pierwsza narodowa organizacja powstała w Wirtembergii pod koniec 1863 roku. Rok później powstały kolejne – w Prusach i w Belgii. Niewiele później podobną organizację stworzyło państwo ottomańskie, przyjmując jednak inny emblemat – w miejsce krzyża pojawił się półksiężyc. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża podjął też działania w celu podpisania przez rządy specjalnego paktu zapewniającego pomoc i ochronę zarówno rannym, jak i niosącym im pomoc. Akcja okazała się skuteczna. W 1864 roku konwencję genewską podpisało 12 krajów.
