„Rząd nie może żądać”. Praktyczny koniec organizacji powstańczej w poznańskiem

Podziel się w social media!

Przeczytanie tego artykułu zajmie < 1 minutę
Autor: Łukasz Starowieyski
9 VII 1864

„Rząd Narodowy nie może żądać, aby go kto dziś słuchał, może znosić się z prowincjami, nigdy jednak nie rozkazywać” – pisał 9 lipca w raporcie Nestor du Laurans, komisarz Rządu Narodowego i pomocnik komisarza pełnomocnego zaboru pruskiego w powstaniu styczniowym. Wydział Rządu Narodowego w zaborze pruskim ogłosił memoriał o rozwiązaniu organizacji wojskowej i wypowiedzeniu posłuszeństwa Janowi Kantemu Działyńskiemu pod koniec czerwca. „Członkowie wydziału twierdzili, że przestawią swoją działalność na tory pracy organicznej, w istocie jednak rozwiązali i własną organizację, gdy tylko przestała istnieć niebezpieczna dla nich konkurencja. Stało się to bez szczególnego nacisku ze strony pruskiej policji” – twierdził prof. Stefan Kieniewicz, w monografii powstania. To być może zbyt daleko idąca interpretacja, tym bardziej, że 5 lipca ruszył wielki proces w Berlinie, w którym niemal 150 osób oskarżono o pomoc lub udział w powstaniu, którą pruskie władze uznały za zdradę stanu (patrz artykuł z 7.07). Warto dodać, że przebywający wówczas na emigracji Działyński, nadal starał się podtrzymywać działania zbrojne. „Wbrew rodzinie i swemu ziemiańskiemu środowisku upierał się on przy kontynuowaniu zbrojeń, układał nierealne plany nowego opodatkowania właścicieli ziemskich w Poznańskiem i Kongresówce na cele narodowe, z kieszeni własnej i gen. Zamoyskiego wyłożył teraz jeszcze, po upadku sprawy, ponad 170 tys. franków na organizację. Nie był jednakże w stanie jej ożywić” – dodawał Kieniewicz. Wydział Rządu Narodowego dla Prus został utworzony 1 grudnia 1863 r. Na jego czele stanął Julian Łukaszewski, który jeszcze przed powstaniem organizował struktury konspiracyjne w tym zaborze. W marcu 1863 otrzymał funkcję komisarza rządowego na Prusy Zachodnie, a 1 listopada komisarza pełnomocnego na zabór pruski. W czerwcu, by uniknąć aresztowanie udał się na emigrację, a swoją stanowisko przekazał Działyńskiemu.

Zobacz także

29 VIII 1864

Wyrok na 21-letnim Antonim Muchowskim był lakoniczny. „Jakiego jest stanu nie wiadomo, pewnem jest tylko, że uczęszczał do gimnazjum. W…

28 VIII 1864

Podejrzenie padło na polskich zesłańców. „Obywatele Barnaułu, rozdrażnieni częstymi przypadkami oczywistych podpaleń, podejrzewali o umyślne ich wzniecanie zamieszkujących tam przestępców…

4 IX 1864

Udział Jastrzębskiego w powstaniu nie mógł zacząć się bardziej dramatycznie. Tuż przed pierwszym wymarszem z Horych-Horek w guberni mińskiej, nierozważnie…