Klęski i ucieczki. Czarny dzień powstańczych oddziałów

Podziel się w social media!

Przeczytanie tego artykułu zajmie < 1 minutę
Autor: Łukasz Starowieyski
21 III 1863

To był czarny dzień dla oddziałów powstańczych. Gdy w Krakowie Tymczasowy Rząd Narodowy z powrotem przejmował władzę po upadku dyktatury Langiewicza, trzy powstańcze oddziały poniosły klęski. Zygmunt Padlewski został pobity pod Radzanowem, Józef Śmiechowski, który po ucieczce dyktatora przejął dowodzenie nad resztą jego ugrupowania, pod Igołomnią. Być może jednak najbardziej bolesna była porażka poniesiona poza polem walki. Świeżo sformowany w Galicji oddział płk. Leona Czechowskiego ledwie sześć dni wcześniej wkroczył do Królestwa, do powiatu zamojskiego. Był pierwszą tak dobrze wyekwipowaną (mundury) i uzbrojoną (m.in. w nowoczesne karabiny) partią powstańczą, dowodzoną przez doświadczonych oficerów. Do pierwszej potyczki doszło 20 marca. Zginął w niej jeden z organizatorów oddziału mjr Władysław Englert, wcześniej bliski współpracownik Garibaldiego. „Po drodze spotkaliśmy majora niesionego przez dwóch towarzyszy broni. Kazałem stanąć półbataljonowi i prezentować broń przed konającym dowódcą. »Panie Lam, bywaj zdrów, zawołał, już nic nie będzie z żeniaczki!« – wspominał oficer oddziału. Carskie wojsko ponownie zaatakowało dzień później. Partyzantów uratowało dobrze wybrane miejsce, „na silnej, leśnej i bagnistej pozycyi zaatakowany był nad ranem przez moskali, będących w bardzo przeważającej liczbie” – pisał Stanisław Zieliński w Bitwach i potyczkach 1863–1864. Bitwa była bardzo zażarta. „Cofamy się od drzewa do drzewa, strzelając i nabijając, jak wówczas, powoli – relacjonował jeden z uczestników starcia. – Wtedy to byłem świadkiem tej walki powstańca z Moskalem. [...] W krzaku zobaczyłem kepi francuzkie i rude bokobrody Moskala; strzelić nie mogłem, bo raptem zasłania mi je żółta zawiesista konfederatka. [...] Błysły skrzyżowane bagnety i nim do nich dobiegłem, już kepi Moskala leżało na ziemi. [...] »Pożałujsta pardon!« i »patrz, jak skłułem Moskala!«, ozwało się razem”. Po trzygodzinnym boju wojsko carskie się wycofało. Polskie straty też były duże. Czechowski podjął więc decyzję o powrocie do Galicji, gdzie oddział został rozbrojony.

Zobacz także

29 VIII 1864

Wyrok na 21-letnim Antonim Muchowskim był lakoniczny. „Jakiego jest stanu nie wiadomo, pewnem jest tylko, że uczęszczał do gimnazjum. W…

28 VIII 1864

Podejrzenie padło na polskich zesłańców. „Obywatele Barnaułu, rozdrażnieni częstymi przypadkami oczywistych podpaleń, podejrzewali o umyślne ich wzniecanie zamieszkujących tam przestępców…

4 IX 1864

Udział Jastrzębskiego w powstaniu nie mógł zacząć się bardziej dramatycznie. Tuż przed pierwszym wymarszem z Horych-Horek w guberni mińskiej, nierozważnie…