Było to 14go stycznia, w dniu pamiętnym […] Gwarno dziś i głośno w miasteczku polskiem, tak głośno, tak ożywiono jak tylko na odpuście, lub na jarmarkach bywa w podobnych miasteczkach. A przecie nie jest to dzień odpustu ni jarmarku, nie, inny wyraz na tych, których spotykasz - coś tajemniczego, coś uroczystszego, niż odpust i jarmark, wybija się na tych zgromadzających się tu i ówdzie polskich twarzach. Na jednych widzim wyraz rozpaczy, na drugich zemsta, tam jakaś niezwykła ochota, tu cicha boleść, nie na wszystkich widać zdanie się na wolę Boga, wszystkich oczy zwrócone w niebo jakby do modlitwy. Cóż się gotuje w tem miasteczku? czy jakie weselne gody? to karnawał? ależ nie tak przygotowują się na gody i takiego zajęcia jedno wesele, choćby i samego pana burmistrza nie sprowadziłoby, nie, to coś jeszcze uroczystszego, niż gody weselne. Tak, uroczystsze niż gody, niż jarmark, niż odpust, jest dziś zajęcie i zatrudnienie miasteczka tego, bo oni dzieci Polski matki, przygotowują się dziś do odparcia strasznego wroga, który lada chwila ma wpaść, i zabierać je z grona rodzinnego i przywdziać na nie saldackie ubiory i pognać daleko w inne światy, pod inne słońce, aby tam ta młoda latorośl, ta nadzieja ziemi Polski, uschła, zlodowaciała, zmarniała, zkamieniała, i stała się Ojczyźnie nie użyteczną na zawsze. O ! ty biedna Ojczyzno Polsko! Wielkie nieraz Bóg zsyła próby tak na pojedynczych ludzi jak i na cale narody, ale takiego męczeństwa, takich bólów, jakich ty w łonie swojem od czasu twojej niewoli doznałaś, nie przeszedł po Chrystusie żaden człowiek, żaden naród. Ciesz się więc, tyś wybrana, bo ty męki Chrystusowe przychodzisz cierpieć z nim, a więc z nim tryumfować będziesz; i choć obstawiono srogą, nieubłagana, wartą grób twój, ty zmartwychwstaniesz i jako Chrystus świat zwyciężysz.
