Wielkie plany i szybki koniec. Tydzień powstania w województwie mohylewskim

Podziel się w social media!

Przeczytanie tego artykułu zajmie 2 min.
Autor: Łukasz Starowieyski
11 V 1863

W województwie mohylewskim (na dzisiejszej Białorusi) powstanie trwało ledwie kilka dni. Plan był niezwykle ambitny. Naczelnik wojskowy województwa, były oficer wojsk carskich Ludwik Zwierzdowski „Topór”, miał najpierw zająć miasteczko Hory-Horki (dziś Horki), następnie zdobyć Mohylew i po zaopatrzeniu w broń, a nawet artylerię, ruszyć w głąb Rosji. „Plan jak widzimy był bardzo szeroko pomyślanym, bardzo trudnym wprawdzie do wykonania, który jednak w razie udania się mógł być bardzo dla Moskwy groźnym, a dla powstania nie tylko litewskiego, ale w ogóle polskiego niesłychanie ważnym i pomocnym” – pisał Józef Janowski. Członek Rządu Narodowego niewiele później dodaje jednak, że „cały ten projekt miał stać się bańką mydlaną”. Zgodnie z nim „Topór” opanował co prawda Hory-Horki – zdobył broń, konie i 15 tys. Rubli, i już kolejnego dnia ruszył w stronę Mohylewa – ale Rosjanie bardzo szybko przystąpili do kontrdziałania. „Przedsięwzięto natychmiast środki ostrożności, poruszono chłopów, potworzono straże wiejskie. Wobec tego o napadzie na Mohylów nie mógł już Zwierzdowski myśleć. Lud poruszony i podbuntowany przez Moskali, ścigał i prześladował oddziałek polski tak, że ten ani pożywienia, ani schronienia nigdzie znaleźć nie mogąc, rozszedł się” – dodaje Janowski. Jego relacja nie jest w tym miejscu w pełni skrupulatna. Według Stanisława Zielińskiego partia Zwierzdowskiego ruszyła na wschód, „po drodze puszczając pojmanych w Horkach żołnierzy, zaopatrując każdego z nich w pieniądze. Idąc krajem nieprzyjaznym, gdzie ludność wiejska przez władze moskiewskie już zorganizowana była w bandy tropiące powstańców, oddziałek nie wzrastał, lecz topniał”. W tej sytuacji „Topór” wydał rozkaz o zmianie kierunku marszruty, chcąc przedostać się do województwa mińskiego. „Tymczasem moskale już go osaczali. Dwa oddziały moskiewskie [...] z artyleryą, wzmocnione czterema setkami uzbrojonego chłopstwa, dopadły powstańców o 4 wiorsty od Liciąg”. Tam doszło do niewielkiego starcia. Zwierzdowskiemu udało się wyprowadzić oddział. „Widząc jednak niepodobieństwo ani utrzymania się w okolicy ani dotarcia do Mińskiego, [...] trzydziestu złożyło broń. Sam »Topór« przez Mohilew uszedł za granicę”.

Zobacz także

03 VIII 1864

Bez wątpienia nominacja Jan Kurzyny na wszechmocnego pełnomocnika Rządu Narodowego poza granicami Królestwa Polskiego, była niezwykle kontrowersyjna. Bronisław Brzeziński, ostatni…

02 VIII 1864

Władze carskie wyrok śmierci uzasadniały, „sianiem postrachu w powiatach radzyńskim i łukowskim”. Leon Kot i jego złożony z 18 powstańców…

01 VIII 1864

To był przysłowiowy łabędzi śpiew powstania na Litwie. „Stan obecny Litwy jest okropny. Moskwa nie wybiera dróg, ażeby dojść do…