„Nić Ariadny” dla carskiej policji. Przypadkowe aresztowanie, rewizje i nowa komisja śledcza

Podziel się w social media!

Przeczytanie tego artykułu zajmie 2 min.
Autor: Łukasz Starowieyski
28 I 1864

To było przypadkowe aresztowanie, którego skutki okazały się tragiczne dla powstania. „Przechodzącemu ulicą gimnazyaliście: Łyszkiewiczowi, zgasła latarka, bez latarek aresztowano i odprowadzano do cyrkułu, gdzie poddawano ich najściślejszej rewizyi. Toż samo spotkało i Łyszkiewicza, przy którym znaleziono notatkę, naprowadzającą na ślad jego stosunków z organizacya” – pisał Mikołaj Berg, rosyjski dziennikarz i autor historii powstania. Nie była to jednak – jak nazywa to Berg zwykła notatka. „W kieszeni mundurka znaleziono kartkę papieru ze spisem broni dla województwa mazowieckiego” – uściślała Zofia Strzyżewska w artykule „Komisje Śledcze Komisje Śledcze do Spraw Wykroczeń Politycznych w Królestwie Polskim w walce z Powstaniem Styczniowym”. Łyszkiewicz początkowo wszystkiego się wypierał. „Badany w komisyi śledczej, zkąd wracał, gdy został aresztowany, podał nazwisko osoby, której nie można było odszukać. Wzięty na surowszą indagacyę zeznał w końcu, że wieczorem (…) był u Władysława Bogusławskiego, studenta Szkoły Głównej”. Bogusławski był w Rządzie Narodowym sekretarzem prasowym. Policja błyskawicznie przeprowadziła u niego rewizję. „Dokonana niespodzianie rewizya u Bogusławskiego dostarczyła władzy tę nić Aryadny, za pomocą której został w końcu wykryty sam rząd narodowy” – czytamy u Berga. U Bogusławskiego znaleziono m.in. „’listę szpiegów rosyjskich’, przewidzianych do usunięcia” – pisała Strzyżewska. Dokumenty zrobiły ogromne wrażenie na policji. Już tego samego dnia policmajster Warszawy postanowił: „dla ujawnienia na gorąco wszystkich okoliczności wczorajszego wydarzenia związanego z wykryciem na Chmielnej u Bogusławskich ważnych papierów i dla odnalezienia wszystkich osób wmieszanych w tę sprawę” powołać „na rozkaz władzy najwyższej” Specjalną Komisję Śledczą, której prezesem mianował policmajstra IV cyrkułu m. Warszawy Dimitra Kosińskiego”. Jako następny – wg Berga – aresztowany został Emil Lauber „pomocnik naczelnika policji rewolucyjnej”. Ten wskazał kolejne osoby. „Zaczęły się aresztowania na wielkie rozmiary, lecz w miarę jak docierano do samych źródeł spisku (…) Uwięziono prawie wszystkich współpracowników w różnych wydziałach rządu narodowego, bez których maszyna rządowa już się poruszać nie mogła”. Sam dyktator Romuald Traugutt został aresztowany 10 kwietnia.

Zobacz także

03 VIII 1864

Bez wątpienia nominacja Jan Kurzyny na wszechmocnego pełnomocnika Rządu Narodowego poza granicami Królestwa Polskiego, była niezwykle kontrowersyjna. Bronisław Brzeziński, ostatni…

02 VIII 1864

Władze carskie wyrok śmierci uzasadniały, „sianiem postrachu w powiatach radzyńskim i łukowskim”. Leon Kot i jego złożony z 18 powstańców…

01 VIII 1864

To był przysłowiowy łabędzi śpiew powstania na Litwie. „Stan obecny Litwy jest okropny. Moskwa nie wybiera dróg, ażeby dojść do…