Mniej znani bohaterowie powstania. Heroiczna śmierć Zygmunta Cytowicza

Podziel się w social media!

Przeczytanie tego artykułu zajmie < 1 minutę
Autor: Łukasz Starowieyski
7 IV 1863

„W bitwie pod Cytowianami zginął młody obywatel Cytowicz, dymisjonowany oficer. Był on jednym z najczynniejszych członków naszej organizacji, gorący, żądny walki, krwią swoją miłość dla sprawy przypieczętował” – pisał w pamiętniku powstaniec Jakub Gieysztor. Cytowicz miał pewne doświadczenie wojskowe – ukończył korpus kadetów w Petersburgu, służył też w artylerii konnej w Twerze. Dlatego Rząd Narodowy wyznaczył go naczelnikiem wojskowym powiatu rosińskiego, w którym osiadł po odejściu z wojska.

Cytowicz zaczął działać i w krótkim czasie zgromadził siebie ok. 250-osobowy oddział. „Partja ta [była] całkiem niemal niezaopatrzona w broń – dodawał Gieysztor. „Moskale, zawiadomieni o organizującym się oddzielę, wyruszyli nań trzema kolumnami z Lidowian i Szydłowa” – opisywał Stanisław Zieliński w Bitwach i potyczkach 1863–1864. Cisowicz wysłał im naprzeciw swojego brata Pawła, który urządził zasadzkę. „Moskale po krótkiej wymianie strzałów, cofnęli się, lecz wnet zawrócili i uderzywszy na lewe skrzydło, [...] rozproszyli je i wdarli się do środka obozu powstańczego” – relacjonował Zieliński. Powstańczy dowódca brawurowym atakiem próbował odwrócić losy bitwy. „Cytowicz rzucił się z kosynierami na nieprzyjaciela, ale ogień moskiewski rozproszył kolumnę, dowódca zaś sam poległ, przeszyty kilkunastu kulami”. Oddział został rozbity, część powstańców dołączyła do innych partii. W bitwie brali udział dwaj bracia Zygmunta: Benedykt (został w niej ranny) i Kazimierz. Później obaj dołączyli do innych oddziałów. Ostatecznie Benedykt wyemigrował do Francji, a Kazimierz, wzięty do niewoli „odbywał roboty ciężkie w kopalniach”, a później wrócił do Wilna.

Zobacz także

03 VIII 1864

Bez wątpienia nominacja Jan Kurzyny na wszechmocnego pełnomocnika Rządu Narodowego poza granicami Królestwa Polskiego, była niezwykle kontrowersyjna. Bronisław Brzeziński, ostatni…

02 VIII 1864

Władze carskie wyrok śmierci uzasadniały, „sianiem postrachu w powiatach radzyńskim i łukowskim”. Leon Kot i jego złożony z 18 powstańców…

01 VIII 1864

To był przysłowiowy łabędzi śpiew powstania na Litwie. „Stan obecny Litwy jest okropny. Moskwa nie wybiera dróg, ażeby dojść do…