Cywilna armia Milutina. Komisarze włościańscy wyjeżdżają w teren

Podziel się w social media!

Tekst na licencji CC-BY.
Tekst na licencji CC-BY.
Przeczytanie tego artykułu zajmie 2 min.
Autor: Łukasz Starowieyski
26 IV 1864

Uwłaszczenie chłopów w Królestwie oficjalnie weszło w życie 15 kwietnia. Pierwsza partia „komisarzy włościańskich” , którzy mieli nadzorować wprowadzenie reformy w życie wyjechała z Warszawy 11 dni później. „Wyjazdowi temu nadano uroczystą formę, chcąc tem pokazać, że kierownicy reformy chcieli akcyą całą przybrać koniecznie w charakter jakiejś misyi i posłannictwa mistycznego” – pisał w „Ostatnich chwilach powstania” historyk i powstaniec Wacław Przyborowski. Odprawę zapoczątkowała msza w cerkwi prawosławnej. „Tam odprawił nabożeństwo sam arcybiskup schizmatycki warszawski, i osobiście błogosławił po kolei wszystkich członków ‘armii cywilnej’”. O pierwszej po południu komisarzy osobiście przyjął na śniadaniu Mikołaj Milutin – współautor reformy uwłaszczeniowej zarówno w Rosji, jak i Królestwie, oraz członek Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim. „Oby Bóg dał byście mieli dość inteligencyi i stałości do zwyciężenia intryg szlacheckich i apatyi chłopskiej” – mówił im Milutin podczas pożegnania. Królestwo zostało podzielone na 14 części, w każdej z nich utworzona została Komisja – w guberni Warszawskiej i Lubelskiej były ich po cztery, w Radomskiej trzy, w Płockiej dwie, a w Augustowskiej jedna. W sumie komisarzy miało być 85. Jak pisze Przyborowski – 60 z nich przyjechało z Rosji, 25 oddelegowano z wojska. Zostali oni zaopatrzeni w plik szczegółowych instrukcji. „Jest do życzenia, brzmi paragraf ósmy, ażeby przy objeździe prywatnych majątków, Komisye nie lokowały się w domach obywatelskich, gdyż fakt ten mógłby osłabić ufność włościan do wykonawców Najwyższego Ukazu” – pisał Przyborowski. Z kolei paragraf 15 zalecał, aby w sporach między chłopami, a właścicielami gruntów, Komisja brała – jeśli to tylko możliwe – stronę włościan, „jako klasy dotąd uciemiężonej i mniej zamożnej”. Wprowadzenie reformy uwłaszczeniowej przez carat – zdaniem większości historyków – ostatecznie doprowadziło do upadku powstaniu. Przyznanie ziemi chłopom było jednym z głównych postulatów władz zrywu. Rząd Narodowy wydał dekret o uwłaszczeniu już pierwszego dnia działań zbrojnych. Dzięki temu chłopi mieli przyłączyć się do walki zbrojnej.

Zobacz także

6 XII 1864

To była brawurowa ucieczka. „Otóż pewnego dnia jedna ze służących przyniosła w koszyku pod talerzami ubranie kobiece, w które się…

6 XII 1864

Swego czasu popularny, dziś niemal zapomniany, był na pewno Ludwik Potocki świadkiem bogatej w wydarzenia epoki. Część ze swoich wspomnień…

6 XII 1864

Dla wielu polskich byłych powstańców miało to być „nowe otwarcie”, dla władz austriackich pozbycie się „kłopotu”. W pierwszych miesiącach 1864…