Anioł stróż w Cytadeli. Aresztowanie Heleny Kirkorowej, u której mieszkał Traugutt

Podziel się w social media!

Przeczytanie tego artykułu zajmie 2 min.
Autor: Łukasz Starowieyski
12 IV 1864

Gdy aresztowano „Pana Michała” nie straciła głowy. Zebrała dokumenty oraz pieczęcie i przekazała je innym członkom powstańczych władz. „Pan Michał” – czyli Michał Czarnecki, to w rzeczywistości Romuald Traugutt. Oficjalnie dyktator powstania podnajmował u Kirkorowej dwa  pokoje. W rzeczywistości była ona  opiekunką i łączniczką Traugutta. „Pilnowała jednak owego «Pana Michała», strzegła gorliwie jak oka w głowie, zabezpieczała jego spokój i chroniła od wszystkich, najmniejszych niebezpieczeństw” – pisał Marian Dubiecki, członek powstańczych władz i lokator tej samej kamienicy. Helena Kirkorowa, córka dzierżawcy majątku Ignacego Majewskiego, była uznaną aktorką, która występowała na scenach Wilna i Krakowa. Porzuciła aktorstwo po ślubie z archeologiem Adamem Kirkorem. Męża porzuciła po nawiązaniu romansu ze znanym poetą Władysławem Syrokomlą. Jest „podobno awanturnicą” – pisano o niej wówczas. W połowie 1860 r. przeprowadziła się do Warszawy. Nie kontynuowała kariery aktorskiej, za to włączyła się w działania konspiracyjne. W czasie zrywu była kurierką i agentką Rządu Narodowego – jeździła m.in. do Wilna i Krakowa. Jej mieszkanie stało się punktem konspiracyjnym, mieszkały u niej osoby zaangażowane w powstanie. Traugutt zaczął ukrywać się w jej 5 pokojowym pokoju na Smolnej w listopadzie. Kirkorowa doręczała i odbierała pocztę powstańczą, przez łączniczki przekazywała też rozkazy, choć zapewne aż do aresztowania nie miała pełnej świadomości kogo ukrywa. „Jeżeli takiego wysokiego stanowiska lokatora domyślała się ta inteligentna, i sprytem niepospolitym obdarzona kobieta, to chyba już znacznie później, w ostatnich jego (…)  dniach” – wspominał Dubiecki. Aresztowana została dzień po dyktatorze. Początkowo odmówiła zeznań i została wtrącona do lochu. Po 9 dniach zasłabła. Po opuszczeniu ciemnicy napisała gryps do matki, zawierał on prośbę o ratowanie „Pana Michała” i ostrzeżenie innych osób. List wpadł w ręce śledczych, z tego powodu aresztowana została też jej matka. W lipcu Kirkorowa została skazana na osiedlenie na Syberii i 8 lat ciężkich robót. Pracowała w warzelniach soli. Po amnestii przeprowadziła się do Irkucka, w którym bez powodzenia próbowała wrócić na scenę, a także poślubiła innego zesłańca. Po odbyciu kary przeniosła się najpierw do Mohylewa, później do Witebska, gdzie zmarła w 1900 r. Miała 71 lat.

 

Zobacz także

03 VIII 1864

Bez wątpienia nominacja Jan Kurzyny na wszechmocnego pełnomocnika Rządu Narodowego poza granicami Królestwa Polskiego, była niezwykle kontrowersyjna. Bronisław Brzeziński, ostatni…

02 VIII 1864

Władze carskie wyrok śmierci uzasadniały, „sianiem postrachu w powiatach radzyńskim i łukowskim”. Leon Kot i jego złożony z 18 powstańców…

01 VIII 1864

To był przysłowiowy łabędzi śpiew powstania na Litwie. „Stan obecny Litwy jest okropny. Moskwa nie wybiera dróg, ażeby dojść do…