Stan oświaty ludu w Finlandyi. Cała ludność Finlandyi składa się 6/7 Finnów i 1/7 Szwedów i niewielkiej liczby Rosyan i urzędników. Ogólna cyfra ludności fińskiego pochodzenia wynosi 1,705,735 – wszyscy są wyznania reformowanego augsburskiego. Wyznanie, oprócz innych względów czysto religijnych wywiera wpływ przeważny na oświatę ludu, gdyż nikt nie może być przypuszczony do kommuni świętej, ani też do korzystania z praw cywilnych lub zawarcia ślubów małżeńskich, kto nie umie czytać i kto nie zna głównych zasad wiary i katechizmu. Duchowieństwo stoi na straży oświaty ludowej, i trzeba oddać mu sprawiedliwość, że obowiązki swego powołania z wielką wypełnia sumiennością. Pastorowie często objeżdżają, nauczając swoje parafie, przy kościołach zaś pozakładane, są szkółki niedzielne, w których nauczycielami są pastorowie i służba kościelna. Zapewne wielkie odległości wsi jednych od drugich stoją na zawadzie ich usilnościom, lecz znowu z drugiej strony wpływ duchowieństwa na massy ludności podtrzymuje ta okoliczność, iż oni jedni ze wszystkich klass oświeconych społeczeństwa przemawiają do ludu ich rodowitym, fińskim językiem i są jakby widocznymi przedstawicielami ich narodowości. By się przekonać, jak w ludzie jest rozwinięte zamiłowanie do czytania, dosyć jest zwrócić uwagę na nieustannie wzrastającą liczbę pism peryodycznych i książek, wydawanych w narzeczu fińskiem. Gazeta ludowa Suometar (córa krainy) ma 5,000 abonentów między włościanami. Ludność wybrzeży, gęściej osiedlona i zostająca w ciągłych stosunkach handlowych z innem, wyżej stoi pod względem oświaty od mieszkańców prowincyj środkowych i wschodnich. Prowincye daleko na północ odsunięte nie posiadają ludności osiadłej, lecz tylko koczujące gromady Lapończyków. W każdem miasteczku jest jedna lub dwie szkółki elementarne, a w większych miastach oprócz tego są szkoły wyższe elementarne, szkółki niedzielne i wieczorne, wyłącznie dla klassy rzemieślniczej. W obecnej chwili, w całej Finlandyi liczy się do 150 szkół ludowych, w których wykłada 400 nauczycieli i 8,000 dzieci pobiera nauki.
