Finanse Rosyi. Usposobienie pokojowe, namiętnie pokojowe, jeżeli te dwa wyrazy z sobą licują, opanowało Europę. Wobec wniosków, adresów, dyskusyi w izbach, not dyplomatycznych i wszelkiego rodzaju oświadczeń urzędowych i nieurzędowych, dowodzić tego byłoby zbytecznem. Przeciw temu życzeniu nic w zasadzie zarzucić niemożna. Bo wśród pokoju rozwija się dobry byt i oświata, łagodzą się obyczaje, a zatem moralizują się ludzie. Wśród pokoju powiększa się bogactwo narodowe, porządkują się finanse, i spływają na ludzkość te wszystkie niezaprzeczone dobrodziejstwa, tak wysoko i słusznie cenione. Nie wahamy się przeto wyznać otwarcie i szczerze, że jesteśmy stronnikami pokoju, nawet łatwo moglibyśmy zostać stronnikami wiecznego pokoju szkoły angielskiej, gdybyśmy uwierzyć weń mogli, bo nie rozumiemy wojny dla wojny, ani rewolucyi dla rewolucji. Tu się jednak przedstawiają inne ważne pytania. Czy obecny stan Europy jest pokojem, z którego spływają na ludzkość dobrodziejstwa, i czy stan ten, sztucznie utrzymywany, może nawet kiedykolwiek obiecywać osiągnięcie owoców prawdziwego pokoju ? Pierwsze pytanie do przesytu było rozbieranem. Dosyć więc nadmienić, że kiedy armie stale odejmują tysiące rąk od pracy, rujnują finanse, pochłaniają większą połowę dochodów państw i podnoszą nad miarę możności podatki, nie ma pokoju. Jeżeli jednak ta wojenna gotowość jest wynikiem układu dzisiejszego Europy, jeżeli w nim pod pozorem zamiłowania pokoju nie zmienionem być nie ma, jakże łudzić się nadzieją, że stan rzeczy, ciągle od wieku te same niosący owoce, bez żadnego powodu inne przyniesie, i że, byle bez wystrzału przebyć obecną kryzys, błogosławiona era prawdziwego zabłyśnie pokoju? Sądzimy, że tego nawet przypuścić nie można; że więc zmiana jest nie tylko słuszną, ale użyteczną, że zatem, czy przez wojnę czy przez pokój nastąpić powinna.
