Wilno, 30 Sierpnia. - Gaz. Mosk. ubolewa nad upadkiem mnóstwa cerkwi prawosławnych na Litwie i Rusi. Winę tego przypisuje Gaz. Mosk. szlachcie polskiej katolickiej, która mimo wezwania cara, nie naprawiała starych i nie stawiała nowych cerkwi, gdyżby to przyczyniało się do »utrwalenia« prawosławia na Litwie i Rusi. Jakim sposobem szlachta polska mogła pod rządem carskim, który od kilkudziesięciu lat nie znał najmniejszych względów dla Polaków i katolików, sprzeciwiać się wezwaniu samego cara, tego nie pojmujemy. Jest to kłamstwo pana Katkowa. Artykuł Gaz. Mosk. kończy: »Teraźniejszy zarządzający urządzeniem kościołów prawosławnych w kraju Zachodnim (na Rusi i Litwie) p. N. Batiuszków, osobiście obeznany z tym krajem, zredagował w r. 1858 zapiskę, która kreśliła obraz, dla wielu wówczas nowy zupełnie i tym bardziej uderzający. Rzecz tę uznano za tak ważną, że wówczas zaraz, nie bacząc na trudności finansowe, wyasygnowano 1 i 1/2 miliona rs. ze skarbu państwa, na odnowienie po raz pierwszy świątyń na Białorusi, które najwięcej potrzebowały pomocy. Nadzór nad użyciem sum wyasygnowanych poruczony został gubernatorem miejscowym, a do pomocy dodano im ludzi, nienależących do miejscowej hierarchii urzędniczej, ale pobudzonych uczuciem wewnętrznem do popierania sprawy przedsięwziętej. Przez ciąg dwudziestosiedmioletniego peryodu (od 1831 do 1856) bezużytecznego przekonywania, a następnie bezskutecznego zmuszania obywateli, przyszło do zrujnowania, a nareszcie i do zupełnego upadku w dziewięciu guberniach zachodnich, do 3000 cerkwi. Obliczono, że dla odbudowania i naprawy wszystkich tych rujnujących się i zrujnowanych świątyń potrzeba było do 6,000,000 rubli. Tymczasem przedsięwzięte zostało wyswobodzenie włościan, wraz z którem zniknęło i samo prawo wymagania od obywateli wspierania cerkwi prawosławnych. Pozostawało jedno z dwojga: albo na ogólnej zasadzie prawa oddać je na ostateczne zniszczenie, albo wesprzeć za pośrednictwem jakichkolwiek środków szczególnych.
