Święte przymierze. Już kilkakroć zwracaliśmy uwagę, iż nie tak łatwo jest przywrócić św. przymierze. Inne, są dzisiaj stosunki, inny duch świata. Święte przymierze rozkazywało w Europie na lądzie, a Anglia na morzu. Był to pakt obopólnego interesu. Dzisiaj ani jedno, ani drugie nie jest możliwe. Pod opieką świętego przymierza była cała Rzesza, Holandja, Dania, Szwecja, pod wpływem wyłącznym Włochy, a pod wpływem przeważnym Francja i Hiszpania. Nawet Turcja, chociaż się tam krzyżowały interesa tak członków świętego przymierza jak i Anglii, była zawisłą to od Anglii, to od Moskwy. Dzisiaj jakże odmienny stan rzeczy! Na morzu dwie nowe powstały potęgi: Francja, mogąca się mierzyć z Anglią, i Włochy. Turcja wydobyła się zupełnie z pod wpływu Moskwy, a nawet z pod wyłącznego wpływu Anglii. Austrja utraciła wpływ wyłączny na półwysep Włoski, gdzie się uformowała potęga, mogąca pół miliona bagnetów wystawić w razie niebezpieczeństwa. Mniejsze państwa niemieckie dążą do samodzielności, do utworzenia między sobą trzeciego mocarstwa niemieckiego i przeciwstawienia go Prusom i Austrji. Dania i Szwecja są w ścisłym związku z Anglią i z Francją. Wszystkie zaś te państwa w razie aliansu między Paryżem a Londynem gromadzą się pod jego opiekę. Przywrócenie więc świętego przymierza dzisiaj nie jest tak bardzo prawdopodobne bo nie ma rękojmi w sobie iż weźmie przewagę w Europie. Wątpliwą jest rzeczą, czy udałoby mu się wciągnąć mniejsze państwa niemieckie do swego grona, nie mówiąc już o innych państwach. Francja i Anglia, połączone, mające na jednem skrzydle swych przymierzy Włochy i Turcję a na drugiem Danię i Szwecję, mogą i ściśle neutralne państwa wyprowadzić z ich bierności. Są one wtedy potęgą, wobec której święte przymierze musiałoby ściśle obliczać swoje siły i swoje zasoby.
