Wola Cyrusowa – 4 IX 1863 – (woj. mazowieckie)

Przeczytanie tego artykułu zajmie 2 min.
Autor: Stanisław Zieliński

Kapitan Stanisław Szumlański, dowódca IV oddziału Województwa Kaliskiego, sformowawszy stosownie do rozkazu generała Edmunda Taczanowskiego, oddział pieszy w powiecie kaliskim, zmuszony był opuścić 30 sierpnia 1863 r. Województwo Kaliskie, aby uniknąć starcia z daleko większymi siłami rosyjskimi, koncentrującymi się przeciw niemu. Miał wtedy Szumlański 130 strzelców, 90 kosynierów, oraz nowo sformowanej kawalerii (18 osób), a tegoż dnia przybyły mu posiłki składające się ze 160 jazdy. Ponieważ w danej chwili w Województwie Kaliskim prawie, że nie było oddziałów pieszych, udał się Szumlański w Mazowieckie, gdzie 1 września połączył się z nowo sformowanym oddziałem łęczyckim, z którym wspólnie wyruszył w Rawskie. Dnia 4 sierpnia stanęli pod Wolą Cyrusową: Szumlański w Sierznicach; oddział łęczycki we Woli Cyrusowej; szwadron kawalerii rawskiej pod dowództwem porucznika Konstantego Sokołowskiego w Skoszewcach. O godzinie 13.00 w południe spostrzeżono podjazdy rosyjskie. Wysłany przez Szumlańskiego rekonesans z kilkunastu jazdy, zaatakowany przez huzarów, po żwawej utarczce, żadnych strat nie poniósłszy, zdążył połączyć się ze swoim szwadronem.

Tymczasem nadciągała główna siła rosyjska: cztery kompanie piechoty, dwa szwadrony huzarów, secina kozaków tudzież dwa działa, idąc przez Stryków na Sierżnię. Zawiadomiwszy o tym Sokołowskiego i majora Roberta Skowrońskiego, Szumlański począł się cofać o godzinie 14.00 na Lipki, Niesiełków do Woli Cyrusowej, celem przeszkodzenia Rosjanom przeprowadzeniu artylerii. Pod lasem Woli Cyrusowej stał już uszykowany do boju oddział łęczycki w sile 600 piechoty i 150 jazdy — Sokołowski połączył się ze Szumlańskim już w drodze do Woli Cyrusowej. Dowództwo nad połączonymi oddziałami objął major Skowroński. Pozycja powstańców była nader niekorzystna, gdyż stojąc na otwartym polu, zmuszeni byli atakować Rosjan wychodzących z gęstego lasu. Głównodowodzący major Skowroński nie chciał się zgodzić na propozycję Szumlańskiego zmiany stanowiska i bój rozpoczął się na brzegu lasu.

Tyralierzy rosyjscy stali w ukryciu, powstańcy zaś byli rozrzuceni na otwartym polu, co spowodowało nierównomierne straty. Tym bardziej, gdy dwa rosyjskie działa, ustawione przy wyjściu z lasu, poczęły razić ogniem kartaczowym. Położenie było rozpaczliwe. Należało albo cofać się przez otwarte pole bez żadnego przykrycia, albo atakować Rosjan w obronnej i bezpiecznej pozycji. Skowroński postanowił wykonać atak i posłał naprzód oddział kawalerii rawskiej a za nią kolumnę piechoty. Szarżę na otwartym polu, pod rzęsistym ogniem kartaczowym i karabinowym, wykonali powstańcy z takim męstwem, że pomimo rosyjskiej pozycji obronnej dotarli do armat i zmusili nieprzyjaciela do cofnięcia się w głąb i pozostawienia jednej zagwożdżonej armaty.

Utrzymać się na tej pozycji było niepodobieństwem i dlatego powstańcy o godz. 20.00 wieczorem zaczęli się cofać w porządku. Zwłaszcza, że od strony Rogowa nadciągały nowe posiłki dla Rosjan. Major Skowroński, który pod koniec walki nie był obecnym na placu boju, połączył się z oddziałem na drugi dzień w Domaniewicach. W potyczce pod Wolą Cyrusową poległ mężny podporucznik ułanów Władysław Zaleski, walczący w szeregach od samego początku powstania. Szczególnie odznaczyli się:

  • z kawalerii: porucznik Szymborski, podoficerowie: Kobierzycki i Smogorzewski, szeregowy Iwan Michajłów oraz cały pluton porucznika Szymborskiego,
  • z celnych strzelców, podoficerowie: Dąbski, Bartochowski, Pągowski; szeregowi: Sobieralski, Matuszewski, Błaszczykowski, Wieluchowski, Jachnicki;
  • z kosynierów podoficer Tomasz Zieliński, sierżanci: Florenty Filipkowski, który zabił rosyjskiego majora i oficera z obsługi armat, Stanisław Janczykowski; szeregowi: Hipolit Głowacki, Hipolit Gawłoski, Józef Zawodziński, Kasper Wąsicki, Karol Winnawer, Błażej Monajda, Józef Włodarski i Piotr Karpniak oraz Suchorzewski, podoficer jazdy, który w pięciu ludzi na armaty uderzył.

Straty oddziału w tym dniu wynosiły 28 zabitych, w liczbie których dzielny dowódca kosynierów Paweł Ganier i trzech innych oficerów. Rannych było 50 w tym oficer.

Podziel się w social media!

Metryka bitwy

Data: 4 IX 1863
Lokalizacja: Wola Cyrusowa
Województwo: mazowieckie
Terytorium: Królestwo Polskie
Wynik: Nierozstrzygnięta

Strony konfliktu

Powstańcy Styczniowi

Dowódcy:

  • Stanisław Szumlański
  • Konstanty Sokołowski

 

Zaangażowane siły:

  • Oddział strzelców (130 powstańców)
  • Oddział piechoty (600 powstańców)
  • Oddział kosynierów (90 powstańców)
  • Oddział jazdy (178 powstańców)
  • Oddział jazdy (150 powstańców)

 

Łącznie około 1148 powstańców 

Imperium Rosyjskie

Dowódcy:

  • Brak danych

 

Zaangażowane siły:

  • Cztery kompanie piechoty (około 800 żołnierzy)
  • Dwa szwadrony huzarów (około 300 żołnierzy)
  • Secina kozaków (około 150 żołnierzy)
  • Dwa działa

 

Łącznie około 1250 żołnierzy 

Mapa bitew

Zobacz także

11 V 1863
Poruczyn

Na czele nielicznego oddziału starł się z Rosjanami Henryk Dmochowski („Saunders”), który jako rzeźbiarz dłuższy czas bawił w Filadelfii (USA).…

23 I 1863
Jedlnia

O godzinie 2.00 w nocy Narcyz Figietty na czele 140 ludzi napadł na rosyjską czwartą kompanię II pułku saperów stojącą…

15 XII 1863
Makoszyn

Jeden z drobnych oddziałków Józefa Hauke Bosaka i Zygmunta Chmieleńskiego zaatakował Ksawery Czengiery pod Makuszynem, przy czym miało polec ośmiu…