Kock – 25 XII 1863 – (woj. podlaskie)

Przeczytanie tego artykułu zajmie 2 min.
Autor: Stanisław Zieliński

W nocy z 24/25 grudnia 1863 r. stojąc w Gułowie koło Adamowa, z swoją eskortą i jazdą majora Ludwika Lutyńskiego, razem w sile 240 koni, generał Michał Heydenreich "Kruk" otrzymał wiadomość, że Rosjanie, idąc z Siedlec w sile dwóch kompani piechoty, czterech szwadronów ułanów i dwóch secin kozaków, 50 dragonów i oddziału rakietników maszerują przeciw niemu.

Nie mając dostatecznych sił do odparcia nieprzyjaciela, opuścił o godz. 7.00 z rana 25 grudnia, Gułów w kierunku Kocka, w zamiarze przerzucenia się przez Wieprz. Ledwo powstańcy opuścili wieś, już Rosjanie zdążyli podejść do zabudowań dworskich, z którymi rozpoczęli walkę na armaty. Wysławszy naprzód furgony i zabezpieczywszy się silną ariergardą ruszył Heydenreich kłusem przez las ku Charłejowu.

Dwór gułowski, podpalony przez Rosjan, stał w płomieniach a za oddziałem powstańczym pędzili kozacy. Rozstawiwszy plutony Lutyńskiego na skrzydłach, cofał się Kruk dalej w porządku, wzmocniony w trakcie cofania się przez oddziały Pogorzelskiego i Grzymały w sile 160 koni. Przeprawa przez mosty i wsi oraz luzowanie rezerw odbywało się w dobrym porządku jak na niewyćwiczoną kawalerię powstańczą.

Porządek ten jednak nie dotrwał do samego Kocka, gdzie Kruk zamierzał zmienić front i stawić czoło ścigającym. Już o trzy kilometrów od Kocka, koło Białobrzegów, pułkownik Grzymała, nie mogąc się utrzymać wobec kozaków i ułanów zabierających się do szarży, zażądał posiłków i wnet rozpoczęła się walka kawalerii. Rezerwy nie dopisały i nie rozwinęły się na komendę Heydenreicha, a szarża ułanów rosyjskich zmieszała szyki powstańcze.

Wówczas kilku oficerów, stanąwszy przed szeregami, wezwało ochotnika do szarży i rzucili się na Rosjan, ale i ci nie ociągali się. Dopuściwszy szarżujących na 80 kroków, rzucili się do ataku i  powstańcy uciekli w nieładzie. Popłochu raz rzuconego nie dało się powstrzymać. Sformowane po obu skrzydłach plutony, rzucając się w rozmaitych kierunkach, uchodziły równocześnie z innymi.

Dopiero przed samym miastem, zbytnio napierani przez ułanów zdołali się im oprzeć krakusi. Rozpoczęła się walka na szable, a cięto nieźle, kiedy przeszło 30 koni ułańskich dostało się w ręce powstańców a na moście kilku kozaków zepchnięto do Wieprza. Dziwny ten rodzaj ucieczki, gdy przeciwnicy walczyli piersią o pierś tak blisko siebie, że trudność nawet sprawiało wywijanie szablami i rażono się rękojeściami, przeciągnął się przez cały Kock i dopiero na drugiej wiorście za miastem już krokiem zwyczajnym zdążano ku Kamionce.

Powstańcy stracili pod Kockiem w zabitych i rannych 79 ludzi, ale daleko większe straty ponieśli w demoralizacji żołnierza, którego 160 poszło w rozsypkę, najwięcej z oddziału Lutyńskiego. Rosjanie mieli około 70 zabitych, w czym główną liczbę stanowił szwadron ułanów, przerzedzony w czasie pościgu.

Między rannymi Polakami było kilku oficerów, jak Grochowski, dobijany w Charłejowie z konia przez kozaka szaszką tak długo, aż sam kozak kulą rewolwerową nie został powalony na ziemię. Podpułkownik Pogorzelski, który wraz z pułkownikiem Grzymałą, rotmistrzem Rylskim i porucznikiem Dulębą na czele garstki żołnierzy sami z dobytymi szablami rzucili się na nieprzyjaciela.

Ponadto odznaczyli się w tej walce kapitanowie Zdzisław Rojewski, Józef Domański, Leon Kossak, podporucznik Leon Rojewski, i podoficerowie Artur Trzebiński, W. Święcki i Wacław O., awansowani przez Kruka na podporuczników. Polegli nadto dwaj dzielni Krzyccy - ojciec i syn.

Po bitwie powstańcy zatrzymali się pod Wolą Serocką, a zrobiwszy następnie marsz forsowny szesnastu mil, pod Częstoborowicami rozdzielili się. Lutyński ruszył ku Urszulinowi, gdzie w tym czasie uwijali się Poniński, Walery Wróblewski i Szydłowski.

____________________________________

Rakietnicy - oddziały uzbrojone w przyrządy do miotania rac kongrewskich. 

Wiorsta - dawna rosyjska jednostka drogowych miar długości (zwykle drogi). Około 1,0668 km.

 

Podziel się w social media!

Metryka bitwy

Data: 25 XII 1863
Lokalizacja: Wola Osowińska
Województwo: podlaskie
Terytorium: Królestwo Polskie
Wynik: Zwycięstwo Imperium Rosyjskiego

Strony konfliktu

Powstańcy Styczniowi

Dowódcy:

  • Michał Heydenreich
  • Ludwik Lutyński

 

Zaangażowane siły: 

  • Oddział jazdy (240 powstańców)
Imperium Rosyjskie

Dowódcy:

  • Brak danych

 

Zaangażowane siły: 

  • Dwie kompanie piechoty (około 400 żołnierzy)
  • Cztery szwadrony ułanów (około 600 żołnierzy)
  • Dwie seciny kozaków (około 300 żołnierzy)
  • Oddział dragonów (50 żołnierzy)
  • Oddział rakietników

 

Łącznie ponad 1350 żołnierzy 

Mapa bitew

Zobacz także

9 XI 1863
Żywawoda

Dowódca Jaskołd na czele drobnego oddziałku podsunąwszy się pod Suwałki, otoczony pod Żywą Wodą przez Rosjan, po długiej obronie, gdy…

16 I 1864
Sitaniec

Aby ułatwić Wojciechowi Komorowskiemu wkroczenie do Królestwa Polskiego, podsunął się Rylski pod sam Zamość, celem odciągnięcia uwagi Rosjan od jazdy…

28 II 1863
Przetycz

Po klęsce siemiatyckiej większa część oddziałów Władysława Cichorskiego „Zameczka” ruszyła w Województwo Płockie. Tutaj pozostawał przez dłuższy czas Cichorski z…