Chromakowo – 10 VIII 1863 – (woj. płockie)

Przeczytanie tego artykułu zajmie 2 min.
Autor: Stanisław Zieliński

Po starciu pod Dziwami kapitan Piotr Szmajc, objąwszy dowództwo nad oddziałam rannego pułkownika Ludwika Navonne, dnia 9 sierpnia 1863 r. o godzinie 20.00 wieczorem zawiadomiony został przez żandarmerię, że trzy kolumny rosyjskie maszerują przeciw jego obozowi pod Bieżuniem, mianowicie z Mławy, Lipna i z Płocka. W porozumieniu z dowódca drugiego oddziału - porucznikiem Witkowskim ruszył Szmajc ku nieprzyjacielskiej kolumnie, która nocowała pod Szreńskiem.

W czasie marszu dowiedziawszy się, że kolumna już rozkwaterowała się w samym Szreńsku, postanowił rozlokować się na brzegu lasu, aby dać wojsku odpocząć, a o świcie uderzyć na nieprzyjaciela. O godzinie 2.00 rano wyruszył z obydwoma oddziałami na Bieżuń. Przybywszy do Bieżunia pomaszerował ze swoim oddziałem w prostej linii na Szreńsk. Tomasza Kolbego zaś wysłał do Chamska, skąd miał się udać również do Szreńska i zaatakować Rosjan z tyłu. W Szreńsku Szmajc nie zastał już nieprzyjaciela, który w tym samym czasie, co powstańcy z pod Bieżunia, wyruszył ze Szreńska ku Poniatowu. Skoro Kolbe sprowadzony natychmiast przybył do Szreńska, polecił mu Szmajc pomaszerować do Poniatowa i zaatakować Rosjan skoro ich tylko spotka. Sam zaś ruszył na Chromakowo drogą boczną w zamiarze zajęcia nieprzyjacielowi tyłów. W drodze dowiedziawszy się, że Rosjanie opuścili już Poniatowo i zatrzymali się w Chromakowie, wysłał gońców do Kolbego z poleceniem bezzwłocznego opuszczenia Poniatowa i udania się do Chromakowa.

Odpocząwszy 20 minut, w którym to czasie spodziewał się, że Kolbe mógł już otrzymać rozkaz, wyruszył naprzeciw Rosjan, którymi dowodził Osip Dukmasow, a w odległości 1000 kroków rozkazał połowie kompanii postępować w szyku tyralierskim, kawalerią zaś niepokoił nieprzyjaciela ze strony przeciwnej, a z resztą oddziału postępował w odległości 500 kroków za tyralierami, jednocześnie zabezpieczając na tyłach bagaże na wypadek porażki. Zaledwie oddział w takim szyku posunął się 100 kroków, gdy kozacy wypadli z Chromakowa i zaatakowali kawalerię, która ich jednak odparła i zmusiła do odwrotu, tyralierzy zaś, śmiało postępując naprzód, zabili kilku kozaków, ci jednak, zebrawszy się znowu, zaatakowali strzelców, którzy również atak odparli. Jednocześnie ukazała się piechota rosyjska w szyku tyralierskim.

Wtedy ruszyli na nią kosynierzy pod ochroną ognia tyralierskiego. Ogień nieprzerwany trwał przez dwie godziny, wszakże nie ustąpiono nieprzyjacielowi ani na krok, atak jednakże kosynierów nie udał się, bo mimo dzielności oficerów, kosynierzy nie mieli odwagi wyprzeć nieprzyjaciela. Obawiając się, aby Rosjanie nie odcięli im odwrotu, kazał dowódca zająć małą wioskę położoną na lewo, rezerwa jednak na 500 kroków od wsi wstrzymaną została. Bronili powstańcy wioski przez pół godziny, kiedy jednak Rosjanie przypuścili szturm, kosynierzy rozpierzchli się, wówczas piechota pod ogniem nieprzyjacielskim w zupełnym porządku była zmuszoną cofnąć się. Spostrzegłszy to kozacy zajęli natychmiast pozycję pod lasem, chcąc oddziałowi odciąć odwrót, wobec czego Szmajc rzucił 20 strzelców do ataku na kozaków, przy czym sam został raniony w nogę. Przestraszeni tym powstańcy poczęli się rozpierzchać, kiedy jednak zobaczono dowódcę znów na koniu, nabrali otuchy i porządek szybko udało się powrócić. Niezadługo jednak to trwało. Dowódca drugi strzał otrzymał w lewy bok, co spostrzegłszy jego ludzie, cofnęli się do lasu.

Podczas boju stracił Szmajc mało poległych i rannych, bo oddział w lesie formował się i skuteczny Rosjanom stawiał opór. Odznaczyli się pod Chromakowem przede wszystkim kapitanowie Romuald Mejer i Bronisław Gasztowtt, oraz adiutant dowódcy Kurpiński, którzy dzielnością swą podtrzymywali odwagę całego oddziału. Pod Chromakowem oddział nie byłby zmuszony cofnąć się, gdyby Kolbe zdążył przybyć w porę i zaatakować nieprzyjaciela z tyłu.

Podziel się w social media!

Metryka bitwy

Data: 10 VIII 1863
Lokalizacja: Chromaków
Województwo: płockie
Terytorium: Królestwo Polskie
Wynik: Nierozstrzygnięta

Strony konfliktu

Powstańcy Styczniowi

Dowódcy: 

  • Piotr Szmajc
  • Romuald Majer
  • Bronisław Gasztowtt
  • Kurpiński

 

Zaangażowane siły:  

  • Oddział kosynierów
  • Oddział strzelców
  • Oddział jazdy
Imperium Rosyjskie

Dowódcy: 

  • Osip Dukmasow

 

Zaangażowane siły:  

  • Odział kozaków
  • Oddział piechoty

 

Mapa bitew

Zobacz także

12 X 1863
Uniejów

Dwie rosyjskie kompanie piechoty i dwie seciny kozaków spotkały się z oddziałem jazdy brzesko-kujawskiej w Koziełach. Powstańcy cofnęli się aż…

18 VIII 1863
Kutno

Jazda gostyńska pułkownika Emeryka Syrewicza starła się pod Kutnem z kozakami, którzy stracili 17 ludzi i zostali zmuszeni do ucieczki.

25 I 1863
Garwolin

W Żelechowie przez trzy dni miejscowy aptekarz zbierał i poił powstańców. Dopiero gdy przybył Gustaw Zakrzewski zdecydował się poprowadzić oddział,…